İzmir Doğasıyla Büyüyor

Türkçe Adı: Anadolu palamut meşesi
Bilimsel Adı: Quercus ithaburensis subsp. macrolepis
İngilizce Adı: Valonia oak

Palamut meşesinin Dünya’daki dağılımı Türkiye, Balkanlar ve en batıda İtalya ile sınırlıdır. Ülkemizde özellikle Trakya ile Anadolu’nun batı ve güney kesimlerinde yayılış gösteren ve 20 m’ye kadar boylanabilen oldukça heybetli bir meşe türüdür. Sonbaharda yapraklarını döker. Nem isteği düşüktür ve humusça fakir kireçli topraklarda yayılış gösterebilir. Palamutları ülkemizdeki diğer meşe türlerine göre daha iridir. Palamutlarından elde edilen tanen maddesi, Anadolu'da sepicilikte (dericilik) ve boyacılıkta kullanılmaktadır. Bu kullanım günümüzde de devam etmektedir. Eğimi az, kurak ve güney cepheli alanlarda, 1700 m rakıma kadar yetişebilmektedir.

Türkçe Adı: Defne
Bilimsel Adı: Laurus nobilis
İngilizce Adı: Bay laurel

Ülkemizin Hatay’dan başlayarak Artvin’e kadar tüm kıyı şeridinde görülür. Maki vejetasyonu içinde çoğunlukla çalı formunda yer alan her dem yeşil bir bitki türüdür. 8-10 m kadar boylanabilir. Ege kıyılarında daha az olmakla birlikte Akdeniz’e doğru indikçe yoğunluğu artar. Yapraklarından ve meyvelerinden defne yağı elde edilir. Bu yağın sabun yapımında ve antiseptik olarak çeşitli şekillerde kullanım alanı vardır. Yaprakları aynı zamanda baharat olarak da kullanılır. Defnenin peyzaj bitkisi olarak da park ve bahçelerde yaygın olarak dikimi yapılır.

Türkçe Adı: Menengiç, çitlembik, bıttım
Bilimse Adı: Pistacia terebinthus
İngilizce Adı: Turpentine tree

Antep fıstığı ve sakız ile yakın akraba olan bir türdür. Bu nedenle aşılanarak Antep fıstığına dönüştürülebilir. Akdeniz çevresindeki tüm ülkelerde dağılım gösterir. İzmir’de bu ağaca genelde “çitlembik” denir. Yazın gözlenen kırmızımsı meyveler, sonbaharda zeytin rengine döner ve sertleşir. Eski yıllarda yağı yemeklik olarak da kullanılan bir bitki olan menengiç, tohumlarından menengiç kahvesi, yağından ise bıttım sabunu yapılan bir bitkidir. Taze sürgünlerinden de menengiç turşusu yapılır. 10 m ve üzerinde ağaç ya da maki içinde çalı formunda bulunabilir. Daha çok güneye bakan taşlık arazileri sever. Sonbaharda yaprakları kızarır ve sonra dökülür.

Türkçe Adı: Dağ Çileği (Kocayemiş)
Bilimsel Adı: Arbutus unedo
İngilizce Adı: Strawberry tree

Yakın akrabası olan sandal ağacına benzer ekolojik istekleri olan bir bitki türüdür. Sandal ağacına göre boyu ve yaprakları daha küçüktür. Gövdesi de kırmızımsı değildir. Genellikle 2-3 metre boylarda ve maki vejetasyonu içinde yer alsa da uygun koşullarda 10 m’ye kadar boylanabilir. Sonbaharda olgunlaşan meyveleri gerek insanlar gerekse orman canlıları için önemli bir besin kayağıdır. Genelde halk tarafından toplanarak dağ çileği adıyla satılır. Ancak türün Latince adında yer alan “unedo” kelimesi “bir tane ye” anlamına gelir. Bu da fazla yenildiğinde özellikle hassas kişilerde sindirim rahatsızlıklarına yol açmasından dolayıdır.

Türkçe Adı: Ahlat
Bilimsel Adı: Pyrus sp.
İngilizce Adı: Oleaster-leafed pear, Almond-leaved pear

Bölgemizde bulunan boz ahlat (Pyrus elaeagrifolia) ve çöğür armudu ya da badem yapraklı armut (Pyrus amygdaliformis) olarak bilinen her iki tür de genel olarak ahlat ismiyle anılmaktadır. Bu türler aşılanarak kültür armutları elde edilmektedir. Ülkemizin hemen her bölgesinde yaygın olarak görülen ağaç türleridir. Kıyı Ege’de deniz seviyesinden bin metrelere kadar geniş bir dağılımı vardır. Düşük rakımlarda zaman zaman menengiç ve meşe türleri ile daha yüksek kesimlerde ise yabani erik ve alıç türleriyle karışık ormanlar oluştururlar. Bazı alanlarda ise maki içinde seyrek olarak yer alırlar. Uygun ortam bulan ağaçlar 10-15 m kadar boylanabilirler. Meyveleri, yüksek tanen oranı nedeniyle buruk tattadır ancak sonbahar sonlarına doğru iyice olgunlaştıktan sonra yenebilir. Bu meyveler orman canlıları için önemli bir besin kaynağıdır. Daha çok nem oranı düşük, kurak ve humus açısından fakir, taşlı topraklarda dağılış gösteren, soğuğa dayanıklı ağaçlardır.

Türkçe Adı: Zakkum
Bilimsel Adı: Nerium oleander
İngilizce Adı: Nerium

Akdeniz Havzası’ndaki diğer birçok ülke gibi Türkiye’de de doğal olarak yetişen zakkum, genellikle iklimin ılıman olduğu yerlerde görülmektedir. Akarsu kenarlarında erozyonu önleyen önemli bir türdür. Arılar başta olmak üzere polinatör böcekleri kendine çeker. Oldukça zehirli bir çalı olmasına rağmen, bahar ve yaz aylarında açan gösterişli çiçekleriyle önemli bir peyzaj değerine sahiptir. 

Türkçe Adı: Delice zeytin
Bilimsel Adı: Olea europea subsp. oleaster
İngilizce Adı: Wild olive, oleaster

Meyveleri sofralarımıza zeytin ve zeytinyağı olarak ulaşan bitkinin atasına yani yabanisine “delice zeytin” ya da kısaca “delice” denir. Olağanüstü uzun ömürlü olan zeytin ağacının kök sistemi çok güçlüdür. Bu nedenle, kesildiğinde ya da yandığında kökleri canlı kalır ve yeni sürgünler vererek ağacın yaşamını sürdürmesini sağlar. Mitolojide ve botanikte zeytin ağacına “ölümsüz ağaç” ya da Romalılarca “vivax oliva” yani “yedi canlı zeytin” denmesinin sebebi budur. Zeytinin kültüre alınmasının Mezopotamya, Filistin ve Anadolu üçgeninde bundan yaklaşık 6000 yıl önce gerçekleştiği ve tıpkı buğday, üzüm gibi batıya doğru yayıldığı düşünülmektedir. Delice zeytin genelde maki bitki örtüsü içinde, çalı formunda yer alır. Ancak uygun şartlar olduğunda beş metreyi aşan ağaç formlarına da rastlanmaktadır. Özellikle Orta Ege’nin eğimli arazilerindeki zeytinliklerin büyük kısmı, deliceye aşılı kültür zeytinlerinden oluşmaktadır.

Türkçe Adı: Saçlı Meşe
Bilimsel Adı: Quercus cerris
İngilizce Adı: Turkey oak

Dünya'daki en geniş dağılımlarından birisi Anadolu olan saçlı meşe, Elazığ'dan Hatay'a, Çorum'dan Kırklareli'ye, Mersin'den Balıkesir'e kadar birbirinden farklı coğrafyalarda geniş bir dağılıma sahiptir. Kuraklık gibi iklimsel koşullara dayanıklıdır. Hızlı büyüyen ve görkemli görünüme sahip olan meşe türlerinden olan bu tür; yangın, traşlama gibi doğal alandaki tahribatların ardından tekrardan orman oluşturma özelliğine sahiptir. Yaban hayvanları için hem besin hem de barınak sağlamaktadır.

Ekolojik restorasyon çalışmalarında insan müdahalesini en düşük seviyede tutup, doğanın kendi kendisini iyileştirmesi için tasarladığımız fidan kucağı, doğada kendiliğinden çıkmış fidanları, büyüyüp, kendi kendini idare edebileceği zamana kadar otlatma, rüzgâr gibi dış etkenlerden korumaktadır. Siz de bir fidan kucağı satın alarak doğanın kendi kendisini tedavisine destek olabilirsiniz.